Hai báo cáo nghiên cứu mới về kinh tế Việt Nam vừa được Ngân hàng Thế giới (WB) thông báo cho biết, Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ phải chọn để tham dự vào chuỗi trị giá toàn cầu thế hệ mới.
Một là vẫn đi theo cách khiến cho cũ lâu nay nay, tiếp diễn chức năng gia công, lắp ráp để khiến cho nền móng xuất khẩu cho các chuỗi toàn cầu. Hoặc con tuyến đường thứ hai, tận dụng làn sóng tăng trưởng nhằm rộng rãi hóa và dịch chuyển theo chuỗi để tham dự vào các phân khúc trị giá gia tăng cao hơn, nuôi dưỡng các đơn vị nội địa năng động, thông minh, có kỹ năng kỹ sảo sáng chế ra hàng hóa riêng.
Ở mức gần 180%, Việt Nam là 1 trong những đất nước có tỷ lệ xuất du nhập trên GDP thuộc hàng cao nhất và đang trở thành 1 trong những nền kinh tế mở cửa nhất về thương nghiệp toàn cầu. Giai đoạn 2006-2014, tăng trưởng xuất khẩu Việt Nam luôn cao hơn tăng trưởng xuất khẩu toàn cầu.
Tuy nhiên, sự thật là ba phần tư kim ngạch xuất khẩu được đóng góp bởi đơn vị FDI. Trong khi đó, thời cơ để các đơn vị trong nước tham dự vào các lĩnh vực cung ứng của các tập đoàn đa đất nước đang càng ngày càng bị thu hẹp. Các công đoạn mang lại trị giá gia tăng cao vẫn được thực hành bên ngoài Việt Nam. Do không vững mạnh được kỹ năng kỹ sảo cách tân thông minh hoặc tham dự vào chức năng mang lại trị giá gia tăng cao nên dễ bị kẹt ở “bẫy trị giá gia tăng phải chăng”.
 |
|
Việt Nam đang đứng trước ngã ba tuyến đường chỉ có 1 lối độc nhất để không “dính bẫy”. |
Bình luận báo cáo của WB, ông Nguyễn Thắng – Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo, Viện hàn lâm Khoa học xã hội cho rằng, bản thân Việt Nam cũng đang kẹt giữa áp lực của cả hai thiên hướng. Một bên là nguồn cung nguyên liệu và cần lao phải chăng hơn của Myanmar, Bangladesh. Thứ hai là khó khăn của robot và tự động hóa.
“Có hai điểm khôn xiết không thể bỏ qua giả tỉ muốn vượt lên trong chuỗi trị giá. Thứ nhất là ổn định kinh tế vĩ mô. Nếu 1 nền kinh tế bong bóng thì nguồn lực sẽ đi vào đầu tư. Thứ hai là tạo ra môi trường đồng đẳng. Đây là điều cấp thiết để Việt Nam tham dự vào chuỗi trị giá mới. Vấn đề hiện giờ không chỉ là đơn vị nhà nước mà còn lại đội ngũ đơn vị tư nhân thân hữu, với nguy cơ khiến cho nguồn lực đầu tư méo mó, không đi vào đầu tư cho kỹ thuật, thông minh”, ông Thắng bổ sung thêm.
“Tất cả tôi và mọi người đều đồng ý con tuyến đường thứ hai, hạn chế bẫy gia công lắp ráp và bẫy thu nhập làng nhàng. Nhưng cửa sổ thời cơ tôi và mọi người có đang thu hẹp rất nhanh. Chúng ta đang chứng kiến Cách mạng công nghiệp lần 4, khi mà số hoá, tự động hoá đang tăng tốc. Với giai đoạn này, các đơn vị đa đất nước có thiên hướng đặt nhà máy ở gần thị phần tiêu thụ và có thiên hướng hồi hương. Lợi thế cần lao giá phải chăng càng ngày càng giảm và không còn nhiều không thể bỏ qua”, ông Thắng cho biết.
Đồng quan niệm, nhiều chuyên gia kinh tế tại tọa đàm đều chọn con tuyến đường thứ hai mà WB khuyến nghị, vì không ai muốn Việt Nam sẽ “nghèo ổn định” vì kẹt bẫy trị giá gia tăng phải chăng và dính bẫy thu nhập làng nhàng. Tuy nhiên, thực tiễn để đơn vị trong nước tham dự được vào chuỗi cung ứng toàn cầu thì vẫn là bài toán khó.
WB nhận định, 1 số đơn vị trong lĩnh vực điện tử và ôtô, xe máy của Việt Nam đã hội nhập thành công vào các chuỗi trị giá toàn cầu. Tuy nhiên, nhìn chung, Việt Nam cũng chỉ mới tụ hội vào công đoạn gia công, lắp ráp khâu chung kết và chưa kết nối được nhiều với các đơn vị FDI.
Bà Lê Bích Loan – Phó trưởng ban Khu kỹ thuật cao TP HCM thừa nhận, các đơn vị kỹ thuật lớn vào Việt Nam thường đi theo cụm và đơn vị bản địa khó chen chân vào. Trong khi đó, ở góc độ là nhà đầu tư, ông Jang Yoonho – Giám đốc phòng ban hỗ trợ đối tác Trung tâm mua hàng Việt Nam của Samsung Electronics Vietnam cho rằng, nguyên nhân chính bởi đa số nhà cung ứng Việt Nam không đạt được tay nghề kỹ thuật mà tập đoàn mơ ước.
Viễn Thông
