Hãng bảo hiểm Trung Quốc – Anbang Insurance vừa mới đây đang tuột dốc không phanh. Mới cách đây không lâu, họ còn là biểu trưng cho tham vọng kinh tế toàn cầu của Trung Quốc, khi liên tục đeo đuổi các thương vụ M&A quốc tế. Nhưng hiện giờ, Chính phủ Trung Quốc được cho là đang gây áp lực buộc họ bán của cải ngoại và mang tiền về nước.
Nếu điều này là đúng, Trung Quốc chỉ càng cho các nhà đầu tư nước ngoài thêm nguyên nhân để e dè làm cho ăn với doanh nghiệp nước này. Đó là sự bất ổn định trong chính sách can thiệp vào các vấn đề vốn đầu tư tư nhân.
Tuy nhiên, Anbang chỉ là 1 dấu chấm trong bức tranh tổng thể về mai sau kinh tế Trung Quốc. Trong phần đông lĩnh vực, đà tăng trưởng của Trung Quốc nhằm vươn tới vị trí siêu cường kinh tế toàn cầu đều đang chững lại.
Gần như cả toàn cầu tin rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc là chẳng thể ngăn chặn. Một thăm dò vừa mới đây của Pew Research Center cho thấy dù rất nhiều nhận định Mỹ vẫn là nền kinh tế bậc nhất toàn cầu, Trung Quốc đang dần thu hẹp khoảng cách. Chủ tịch Trung Quốc – Tập Cận Bình cũng càng củng cố ý kiến này khi vun đắp cho nước mình hình tượng luôn cổ vũ toàn cầu hóa và có nhiều bước tiến về kinh tế cũng như thương nghiệp.
 |
|
Công nhân Trung Quốc làm cho việc trong 1 nhà máy ở An Huy. Ảnh: Reuters |
Tuy nhiên, các số liệu lại cho thấy 1 câu chuyện khác. Người ta vẫn cho rằng Trung Quốc đang nhấn chìm toàn cầu khi xuất khẩu mọi thứ, từ smartphone di động, thép đến giày thể thao. Nhưng trên thực tiễn, cỗ máy xuất khẩu của Trung Quốc đang gặp trục trặc. Giai đoạn 2006 – 2011, tổng xuất khẩu mặt hàng của Trung Quốc tăng gần gấp đôi, giúp nước này vượt qua khủng hoảng vốn đầu tư toàn cầu. Nhưng từ đó, tốc độ này còn chưa tới 11%, theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Xu hướng chậm lại cũng diễn ra tương tự với đồng Nhân dân tệ (NDT). Cuối năm 2014, NDT lọt top 5 tiền tệ được sử dụng rộng rãi nhất trong trả tiền toàn cầu, chiếm 2,2% trị giá đàm phán. Trung Quốc từng bám rất sát kế hoạch dài hạn là biến NDT thành đối thủ thực thụ của đồng đôla Mỹ. Tuy nhiên, công đoạn này đã đảo chiều. Hồi tháng 6, tổng trị giá đàm phán trả tiền quốc tế bằng đồng NDT chỉ là 2%, lùi xuống dưới đôla Canada.
Trên thị phần vốn Trung Quốc, dù Chính phủ nước này đã mở cửa phần nào thị phần cổ phiếu và trái phiếu cho nhà đầu tư ngoại, nhà đầu tư vẫn thích mua cổ phiếu Trung Quốc niêm yết tại Hong Kong hoặc New York hơn là Thượng Hải hay Thâm Quyến.
Nguyên nhân của việc này 1 phần là Trung Quốc đang trải qua công đoạn dịch chuyển khó khăn mà nước nào cũng phải đối mặt khi mất lợi thế giá thấp. Đối mặt với sự khó khăn ác liệt từ các nước như Ấn Độ hay Việt Nam – những nơi có giá nhân lực thấp hơn, Trung Quốc đang dần mất sân chơi tại các lĩnh vực như xuất khẩu hàng dệt may sang Mỹ. Trong khi đó, tốc độ thay thế các ngành nghề xuất khẩu truyền thống bằng ngành nghề công nghiệp trị giá gia tăng cao vẫn chưa diễn ra đủ nhanh. Năm 2016, Trung Quốc xuất khẩu 708.000 xe, giảm mạnh so với 910.000 xe năm 2014.
Bên cạnh đó, chính sách của Trung Quốc cũng không hoàn toàn hỗ trợ công đoạn mở mang trên toàn cầu. Đồng NDT vẫn bị cho ra rìa trên thị phần tiền tệ vì chính phủ Trung Quốc thường xuyên can thiệp. Hồi tháng 5, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã đảo ngược chính sách tự do hóa đàm phán NDT trước đây, để tăng kiểm soát nội tệ. Nhiều nhà đầu tư vẫn chưa quên được Bắc Kinh đã can thiệp mạnh tay đến thế nào để ngăn chứng khoán lao dốc năm 2015. Việc này làm họ càng e dè nắm giữ cổ phiếu Trung Quốc.
Không lĩnh vực nào cho thấy sự bất nhất giữa tham vọng toàn cầu và chính sách thực thụ của Trung Quốc rõ ràng hơn là đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. Có thời điểm, giới chức khuyến khích các doanh nghiệp làm cho M&A ở nước ngoài, tạo ra làn sóng mua sắm của các doanh nghiệp như Anbang Insurance. Tuy nhiên, việc này cũng làm hoạt động vay nợ để đi mua tăng theo.
Khi phát hiện ra vấn đề này, Chính phủ Trung Quốc giải quyết bằng cách bất ngờ đổi thay chính sách và kìm hãm các thương vụ quốc tế. Theo Viện Doanh nghiệp Mỹ, đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc vẫn tăng 9% nửa đầu năm nay, nhưng chỉ nhờ 1 thương vụ lớn – Tập đoàn Hóa chất Quốc gia Trung Quốc – ChemChina mua Syngenta. Nếu trừ đi, trị giá các thương vụ sẽ giảm 1 phần ba.
Nguyên nhân sâu xa của sự chững lại là Trung Quốc chẳng thể giới hạn can thiệp vào thị phần. Để khôi phục xuất khẩu, Trung Quốc đã tung chương trình hỗ trợ để nâng cấp phân phối có tên “Made in China 2025”. Để giúp các doanh nghiệp mở mang hoạt động trong địa bàn, họ đưa ra sáng kiến Vành đai, Con tuyến đường, dựa trên ý tưởng hồi sinh Con tuyến đường Tơ lụa trước đây.
Kể cả chưa có sự can thiệp của Chính phủ, các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đã đủ khó khăn trong công đoạn chuyển mình thành người chơi toàn cầu, do phải khó khăn về thương hiệu, kỹ thuật, vốn đầu tư và tri thức trình độ. Vì thế, sự trì trệ này được dự đoán còn lâu nữa mới kết thúc.
Hà Thu(theo Bloomberg)
