Ngày 9/8/2007, ngân hàng BNP Paribas (Pháp) chặn hoạt động rút tiền tài các quỹ đầu tư liên đới đến việc cho vay thế chấp dưới chuẩn trong lĩnh vực nhà ở Mỹ. Ngày này đánh dấu sự khởi đầu của 1 cuộc khủng hoảng nguồn vốn vay, châm ngòi cho sự tan hoang của ngân hàng đầu tư Lehman Brothers 1 năm sau đó và đẩy cả toàn cầu vào suy thoái 2007 – 2009.
“Chính xác là cuộc khủng hoảng dưới chuẩn tại Mỹ khởi đầu sớm hơn, từ tháng 2/2007. Nhưng thị phần không phải chú ý đến điều này cho đến cái tháng ngày 8 đó”, Alexis Stenfors – cựu viên chức thương lượng tại Merrill Lynch cho biết, “Chúng tôi nhìn thấy vấn đề này sẽ vượt xa giáp giới Mỹ và tác động đến đầy đủ thị phần”.
Từ sự suy thoái của thị phần nhà đất Mỹ với căn do được người ta nói đến nhiều nhất sau này là “cho vay dưới chuẩn” (của cải thế chấp cho các khoản vay nhà ở không đủ cam đoan trả nợ), cuộc khủng hoảng lan sang thị phần nguồn vốn và rồi tới kinh tế toàn cầu.
 |
|
Cảnh tượng tại Sàn chứng khoán New York ngày 9/8/2007. Ảnh: Reuters |
Cơn động đất thực thụ nổ ra vào ngày 7/9/2008 với việc hai đại gia cho vay thế chấp của Mỹ là Fannie Mae và Freddie Mac bị quốc hữu hóa. Sau đó, tuần tự Lehman Brothers, Washington Mutual tuyên bố vỡ nợ. Merill Lynch bị Bank of America mua lại, còn AIG phải nhận hàng chục tỷ USD cứu trợ từ Chính phủ Mỹ.
Để cứu vãn tình thế, ngân hàng trung ương các nước đã phải cắt giảm lãi suất, bơm tiền cho các công ty hay mua lại nợ xấu. Tuy nhiên, động thái đó cũng chẳng thể ngăn cản Nhật, EU, Mỹ, Nga và nhiều nơi tương đốic trên toàn cầu rơi vào suy thoái trong quý IV năm đó. Theo cựu Chủ tịch Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED) – Alan Greenspan, đây là cuộc khủng hoảng “hàng trăm năm mới có 1 lần”.
Đến nay, 1 thập kỷ đã trôi qua. Rất nhiều điều cũng đã đổi thay.
Các ngân hàng trung ương đã đưa ra nhiều quy định mới
Lần nhanh nhất trong lịch sử, từ năm 2008, các ngân hàng trung ương đã hợp tác chở che bộ máy nguồn vốn toàn cầu bằng cách giảm lãi suất, tái cấp vốn cho các công ty nguồn vốn vay, mua lại của cải xấu và bơm thanh khoản vào nền kinh tế xét duyệt các chương trình mua lại trái phiếu.
Chưa bao giờ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), Ngân hàng Trung ương Nhật Bản và nhiều công ty tương đốic cùng làm cho việc để đẩy lùi suy thoái toàn cầu, Stenfors cho biết. “Họ đã làm cho những việc mà không ai nghĩ 1 ngân hàng trung ương có thể làm cho với quy mô lớn đến vậy. Họ thậm chí làm cho rất nhiều lần. Nó đã đổi thay hoàn toàn quan điểm về ngân hàng trung ương”, ông nhận xét.
Các chính phủ thắt chặt quy định về ngân hàng
 |
|
Biển hiệu Lehman Brothers được đem đấu giá năm 2013. Ảnh: Reuters |
Số quy định chủa quản ngân hàng đặt ra sau khủng hoảng nguồn vốn ngày 1 dài. Một trong số đó là đạo luật cải tổ nguồn vốn Dodd-Frank có mặt trên thị trường năm 2010 tại Mỹ, buộc các ngân hàng dự trữ nhiều hơn để phòng trừ thua lỗ, tránh thương lượng đầu tư, đề xuất các ngân hàng tách riêng mảng đầu tư và người tiêu dùng để ngăn họ tiêu dùng tiền tài công ty cho các thương lượng rủi ro.
Tại châu Âu, giới chức đã nỗ lực vực dậy lĩnh vực ngân hàng bằng cách tăng quyền lực của ECB trong việc giám sát. Các ngân hàng sẽ phải trải qua bài rà soát sức ép định kỳ để ngăn các cuộc khủng hoảng trong mai sau và tăng tính sáng tỏ với các công cụ phái sinh phức tạp.
Michael Lever – 1 chuyên gia tại Hiệp hội Thị trường Tài chính châu Âu nhận xét giới chức Mỹ đi nhanh hơn châu Âu trong việc thực hành các bài rà soát sức ép, tái cấp vốn các ngân hàng và giải quyết các vấn đề về nợ xấu. Giờ đây, ông cho rằng “mục tiêu chung là giải quyết lĩnh vực ngân hàng đã được hoàn thành”.
Lãi suất phải chăng kỷ lục xuất hiện
Tháng 8/2007, lãi suất tham chiếu của Fed là 5,25%. Nhưng hiện giờ, sau 4 lần nâng lãi diễn ra từ tháng 12/2015, con số này chỉ vào khoảng 1% – 1,25%. Tại Anh, lãi suất cũng phải chăng kỷ lục, với 0,25% so với 5,75% 1 thập kỷ trước. ECB còn ấn định con số này ở 0%, phải chăng hơn rất nhiều so với 4% năm 2007. Kể cả tại Trung Quốc, lãi suất cũng đi xuống, còn 4,3% từ 7,5% trước đây.
Những lãi suất phải chăng kỷ lục này không chỉ phản chiếu sự bình phục chậm chạp của toàn cầu sau khủng hoảng nguồn vốn, mà con cho thấy lạm phát đang rất phải chăng, dù tăng trưởng nhích lên. Lãi suất phải chăng sẽ có lợi cho người vay, nhưng khó khuyến khích người gửi tiền.
Triển vọng lạc quan hơn
Tuần trước, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhận xét triển vọng kinh tế của Pháp, Đức, Italy và Tây Ban Nha tương đối sáng sủa. Cơ quan thống kê các nước eurozone – Eurostat dự đoán tăng trưởng thường niên của địa bàn này sẽ lên 2,1% năm nay – cao nhất 1 thập kỷ. Tỷ lệ thất nghiệp tại Tây Ban Nha – 1 trong những nước chịu tác động nặng nề nhất của khủng hoảng nguồn vốn, cũng đã giảm lần đầu trong 8 năm.
Tại Mỹ, giá cổ phiếu cũng đang thương lượng ở mức kỷ lục. Báo cáo việc làm cho tháng 7 từ Bộ Lao động cũng cho thấy tỷ lệ thất nghiệp đang ở đáy 16 năm, tại 4,3%. Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) hồi tháng 6 khẳng định “triển vọng kinh tế toàn cầu trong ngắn hạn hiện tươi sáng nhất sau 1 thời kì dài”.
Dù vậy, báo cáo này cũng chỉ ra nhiều rủi ro có thể đe dọa đến triển vọng toàn cầu. Trong đó có lạm phát tăng, sử dụng yếu, đầu tư yếu và bảo hộ thương nghiệp tăng.
Sự bình phục cũng không đồng đều. Hy Lạp vẫn đang vật lộn với nợ và tỷ lệ thất nghiệp gần 25%. Kinh tế Brazil co lại 3,6% năm ngoái và vẫn đang mắc kẹt trong cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất từ trước đến nay. Stenfors cho biết khối nợ công ty đồ sộ của Trung Quốc và nợ sử dụng tại các nước địa bàn Scandinavia cũng là 1 mối đe dọa lớn.
“Giới chức đã thực hành rất nhiều đổi thay và cải thiện kỹ năng của mình. Các ngân hàng trung ương cũng can thiệp bằng nhiều giải pháp chưa từng có. Tuy nhiên, các nền kinh tế không thực thụ hoạt động tốt. Tỷ lệ thất nghiệp và GDP ở nhiều nước tương đối ổn. Nhưng nhìn chung, cứ nhìn eurozone mà xem, vài năm qua với họ cũng không phải trơn tru”, Stenfors kết luận.
Hà Thu (theo CNBC)
