Hồi tháng 1, Tổng thống Mỹ – Donald Trump đã rút nước này ra khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), đẩy hợp đồng thương nghiệp tự do lớn nhất toàn cầu đến bờ vực đổ vỡ. Tuy nhiên, bên lề Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) cuối tuần trước tại Việt Nam, 11 nước còn lại đã hiệp lực bộ khung cho 1 hợp đồng mới, có tên Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Trên CNN, Alexander Capri tại Trường Kinh kế quả kinh doanhộc Đại học Quốc gia Singapore nhận xét động thái này là “1 bước tiến lớn”. Nó cho thấy các nước châu Á và châu Mỹ sẵn sàng bước tiếp, bất chấp quan niệm “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump.
CPTPP cũng cho thấy ao ước của các nước, như Nhật Bản, về việc kìm nén tầm tác động đang càng ngày càng tăng của Trung Quốc trong gianh giới và trên toàn cầu. Việc Mỹ rút khỏi TPP đã “để lại 1 khoảng trống ngoại giao kinh tế lớn” trong gianh giới, Sanchita Basu-Das tại Trung tâm Nghiên cứu ASEAN tại Singapore cho biết.
 |
|
Tổng thống Mỹ – Donald Trump tới Hà Nội cuối tuần trước. Ảnh: AFP |
Ông Trump thích các hiệp nghị thương nghiệp song phương. Ông cho rằng bằng cách này, mình có thể đưa ra các hợp đồng tốt hơn cho người cần lao Mỹ.
Tuy nhiên, giả thiết TPP mới được hoàn thành sớm, các người tham dự còn lại trong TPP, như Nhật Bản hay Việt Nam, đều sẽ không mấy mặn mà với các hợp đồng song phương với Mỹ, Capri nhận định. Ông cũng dự đoán ông Trump có thể gặp áp lực tại quê nhà, giả thiết việc làm ăn của các doanh nghiệp Mỹ tại các nước TPP bị mất vào tay các doanh nghiệp nước hơic, như Canada hay Australia.
“Rủi ro là Mỹ đang càng ngày càng rời xa các hoạt động tương tác kinh tế trong gianh giới”, Christopher Nelson – biên tập viên tin báo thương nghiệp Nelson Report nhận xét trên New York Times, “và từ quan niệm doanh nghiệp, các doanh nghiệp Mỹ sẽ mất lợi thế khó khăn, giả thiết không có mặt trong cuộc chơi”.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc đang đẩy các đất nước hơic đến tình thế hoặc đi theo, hoặc liên kết với nhau để chống lại. Tốc độ tăng trưởng nhanh tại các thị phần như Đông Nam Á có nghĩa đây là thị phần tiềm năng cho mọi mặt hàng. Vì thế, sự vắng mặt của Mỹ sẽ nhường nhịn thời cơ cho các nước hơic.
“Đến 1 thời điểm nào đó, chính phủ có thể sẽ trông thấy đây là 1 sai trái tiêu chí và không mang lại lợi ích cho nhân lực Mỹ”, Rufus Yerxa – Chủ tịch Hội đồng Ngoại thương Quốc gia Mỹ cảnh báo, “Chúng ta phải khó khăn và là người thắng lợi trên các thị phần toàn cầu. Nhưng nghiêm trọng là tiêu chí lại không ủng hộ điều này”.
*Sự hơic nhau giữa CPTPP và TPP
Với CPTPP, các người tham dự sẽ được miễn thuế du nhập. Việc này sẽ cho phép các đất nước tiếp cận thị phần của nhau nhanh hơn và thuận lợi hơn doanh nghiệp Mỹ.
Trao đổi với VnExpress, Eric L.Schmidt – CEO EventBank (Mỹ) cũng tỏ ra hối tiếc khi Mỹ rút khỏi TPP. “Tôi thấy đây là sai trái lớn của Chính phủ. Tôi kỳ vọng lúc nào đó, họ sẽ cân nhắc lại. Mỹ đang sẵn có lợi thế trong gianh giới, nhưng việc rút ra là 1 sai trái lớn, nhất là trong bối cảnh Trung Quốc đang mở mang thị phần”, ông nhận xét.
Dù vậy, nhiều chuyên gia cho rằng sự vắng mặt của Mỹ tại TPP có thể chỉ là lâm thời. “Tôi cho rằng sẽ có cơ chế phù hợp để Mỹ gia nhập thời kỳ sau”, Donald Rothwell – Giảng viên luật quốc tế tại Trường Luật thuộc Đại học Quốc gia Australia nhận xét.
Trong khi đó, trên Financial Times, Wendy Cutler – người từng tham dự giao dịch TPP cho Mỹ lại tỏ ra không mấy lạc quan. “Chính quyền hiện giờ khó có kỹ năng trở lại”, ông dự đoán. Trong khi đó, nhiều nước hơic như Hàn Quốc, Philippines hay Thái Lan lại được kỳ vọng gia nhập khi hiệp nghị mới được phê duyệt.
Dù vậy, CPTPP chưa rõ khi nào sẽ hoàn thành. Một số cho rằng việc này có thể diễn ra hơi nhanh, ngay trong đầu năm 2018. “Tôi tự tín tôi và quý vị có thể đạt 1 hợp đồng trong ngày mai không quá xa”, Bộ trưởng Thương mại Australia – Steven Ciobo cuối tuần trước cho biết.
Thỏa thuận mới sẽ bỏ rào cản thương nghiệp sản phẩm, nhà cung cấp giữa 11 nước. Nhóm nước này hiện đóng góp 15% GDP toàn cầu. Nó cũng vẫn bao gồm các quy định về bao bọc môi trường vào người cần lao.
Điều không được lãng quên là, các điều khoản then chốt về thương nghiệp điện tử và thảo luận dữ liệu xuyên giáp ranh vẫn được duy trì, bất chấp Mỹ thoái lui. Các điều khoản còn cần giao dịch thêm cũng hơi nhỏ, Capri cho biết.
Các đất nước, như Nhật Bản, đang nóng lòng tiêu dùng hiệp nghị mới để kìm nén Trung Quốc. Bắc Kinh đang gia tăng tầm tác động trong gianh giới, đặc thù qua sáng kiến Vành đai và Con các con phố. Sáng kiến này nhằm thúc đẩy thương nghiệp trên khắp châu Á và châu Âu xét duyệt các khoản đầu tư đồ sộ vào cơ sở vật chất cơ sở như các con phố bộ, các con phố ray và cảng biển.
“Các cường quốc châu Á vẫn sẽ mua thời cơ để thăng bằng tác động của Trung Quốc, dù có hay không có Mỹ”, Abraham Denmark – Giám đốc nghiên cứu châu Á tại Trung tâm Quốc tế Woodrow Wilson cho biết.
Và dù ông Trump đã rút Mỹ khỏi TPP, Trung Quốc cũng chưa chắc đã dễ thở hơn trong việc kéo các nước vào quỹ đạo của mình. Basu-Das cho biết các nước Đông Nam Á đều lo ngại rằng các khoản đầu tư của Trung Quốc thường kéo theo nhiều buộc ràng, như tiêu dùng nhân lực hay nguyên liệu của Trung Quốc.
Bên cạnh đó, các dấu hiệu cách đây không lâu từ Trung Quốc đều cho thấy họ muốn nhận vai trò đi đầu trong công đoạn toàn cầu hóa. Chủ tịch Trung Quốc – Tập Cận Bình từng phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) tại Davos đầu năm nay, rằng Trung Quốc sẽ là người bao bọc thương nghiệp toàn cầu. Tuy nhiên, Capri cho rằng việc nước này vẫn trợ cấp cho doanh nghiệp nhà nước và thải hàng dư ra thị phần toàn cầu cho thấy họ vẫn chưa sẵn sàng gánh nghĩa vụ này.
Hà Thu(tổng hợp)
