Năm 2016, GDP 9 tháng đầu năm của Việt Nam tăng 5,93%. Năm 2015, con số này là 6,5%. Riêng năm 2017, trùng hợp tăng trưởng 9 tháng đầu năm cải thiện ngoạn mục, GDP riêng quý III đã nhảy vọt lên tới 7,5%.
Nhờ “bước chân Thánh Gióng” này, tăng trưởng 9 tháng đạt 6,4%. Với dự định GDP quý IV còn có tốc độ tăng cao hơn nữa, nên không cần đợi đến số liệu thực tại vào cuối năm, “Chính phủ đã có thể báo cáo ngay với Quốc hội là tiêu chí tăng trưởng 6,7% của 2017 sẽ đạt được”, theo báo cáo của các cơ quan đại diện chính phủ tại Quốc hội.
 |
|
Với nhà đầu tư nước ngoài, VIệt Nam luôn có điểm cộng nhờ chính trị ổn định và mức tăng trưởng cao. |
Chưa năm nào trong lịch sử, tăng trưởng có sự cải thiện đột biến nhờ GDP quý III tăng vọt như năm nay, dựa trên thông báo của Tổng cục Thống kê. Đối với giới quan sát từ nước ngoài, suốt thập kỷ qua, Việt Nam luôn có điểm cộng nhờ chính trị ổn định và mức tăng trưởng cao.
Với nhà đầu tư nước ngoài, tăng trưởng 6% 1 năm đã đủ quyến rũ để họ mang tiền vào đầu tư. Kể cả khi GDP cao hơn, thì nó cũng là nguyên tố phụ trong các quy chế “chìa” tiền. Bởi các nguyên tố được đặt cao nhất trong buôn bán tại 1 nước thứ hai chính là thái độ của cơ quan ban hành chính sách, cảm nhận về sự lớn mạnh và “không khí” môi trường làm ăn… Nếu có lo lắng với Việt Nam thời điểm này, là nguồn đầu tư có thể được bung quá mạnh sẽ khiến cho bong bóng tan vỡ hay các nguyên tố trực tiếp liên đới đến buôn bán hơn là GDP. Bởi với họ, con số thỉnh thoảng chỉ là cái vỏ. Còn đối với chính tôi và quý khách, GDP vẫn là 1 thước đo không được xem nhẹ.
Đầu tiên, GDP trình bày thành tích điều hành của Chính phủ – 1 Chính phủ đang đặt ra tiêu chí kiến tạo. Thứ hai nó ảnh hưởng ngay đến mức bội chi ngân sách và “van” nợ công.
GDP danh nghĩa là mẫu số của tỷ lệ nợ công. GDP tăng thì nợ công giảm. Năm ngoái, nợ công gần đụng trần (trên 64% GDP so với trần 65%). Nhưng với sự đổi thay ngoạn mục của GDP quý III vừa được trình ra Quốc hội, nợ công giảm ngay xuống còn nhỉnh hơn 62%.
Nhưng từ góc nhìn của người theo dõi lịch trình tăng trưởng, tôi thấy có ba nghi vấn cần được tư vấn. Thứ nhất, GDP tăng 6,7% là nhờ công nghiệp chế biến chế tác tăng mạnh tới 12,8%, là 1 mức cực kỳ cao. Mức cao này có hợp lý?
Như giảng giải của Tổng cục Thống kê, đó là nhờ sự tăng trưởng đến 25% của lĩnh vực lắp ráp điện tử (chủ yếu smartphone của Samsung); 21% của lĩnh vực phân phối kim khí (chủ yếu từ thép của Formosa); và 14% của phân phối kim khí đúc sẵn. Nhưng rất lạ là ngoài 3 lĩnh vực này thì toàn bộ lĩnh vực còn lại đều có tốc độ tăng trưởng rẻ hơn mức nhàng nhàng. Những lĩnh vực công nghiệp chế biến chế tác truyền thống có tỷ trọng cao trong toàn lĩnh vực lại tăng trưởng rất rẻ như đồ uống 5%; da giày 5,4%; nội thất 6,2%; may 6,3%; và thực phẩm 6,6%. Không đề cập phân phối điện tử và kim khí, toàn bộ các lĩnh vực còn lại chỉ đóng góp khoảng 6,5 điểm % vào tăng trưởng công nghiệp.
Theo logic, tốc độ tăng trưởng nhanh chỉ riêng của điện tử và thép chẳng thể kéo tốc độ tăng trưởng chậm của toàn bộ các lĩnh vực còn lại để có tăng trưởng công nghiệp tới 12,8%. Còn chẳng hạn số liệu đúng tương tự thì ngoài tăng trưởng tốt tôi và quý khách còn thêm 1 tin vui nữa: Giá trị gia tăng của các lĩnh vực công nghiệp đã rất cao, đề cập cả hoạt động gia công, lắp ráp của tổ chức FDI. Điều mà nhiều năm nay, nền kinh tế mơ ước vươn tới.
Điều băn khoăn thứ hai, là sự tăng trưởng sản lượng điện không tương xứng với sự tăng trưởng công nghiệp. Thép với điện tử là hai lĩnh vực cực kỳ thâm dụng điện. Tất cả các năm trước, khi GDP tăng trên 6%, công nghiệp tăng khoảng 12%, thì sản lượng điện tăng quanh co 11-12%. Trong khi 9 tháng đầu năm nay, GDP tăng 6,4% và công nghiệp tăng tới 12,8% thì điện chỉ tăng có… 8,3%. Cũng có thể là điện tăng ít đi vì người dân sử dụng điện chắt bóp hơn, nhưng lại không thích hợp lắm với số liệu tăng tốt của sử dụng dân cư. Cũng có thể điện do Formosa tự phân phối không được tính vào tốc độ tăng trưởng chung, nhưng chẳng hạn vậy thì sản lượng điện còn lại tăng vẫn quá rẻ.
Con số 8,3% trên chỉ có thể hợp lý chẳng hạn tăng trưởng toàn lĩnh vực công nghiệp rẻ hơn nhiều so với con số 12,8%. Còn chẳng hạn đúng, thì tôi và quý khách lại có 1 tin vui nữa. Rằng các lĩnh vực công nghiệp ở Việt Nam hay người sử dụng Việt Nam, hay cả hai, đã hướng tới lớn mạnh vững bền và đẩy mạnh chắt bóp điện năng.
Thứ ba là sự đột biến của tăng trưởng hoạt động nhà cung cấp. Dịch vụ tăng tới 7,2% trong ba quý đầu năm. Điều này cũng được đề đạt qua tổng cầu. Nhưng phần đóng góp của GDP từ phía tổng cầu cũng gây nghi vấn. Bán buôn, bán buôn tăng mạnh và sử dụng rốt cục đóng góp tới 8,7 điểm % vào tăng trưởng GDP. Tăng tích lũy đầu tư đóng góp 7,7 điểm %.
Tức là theo nguyên lý của việc tính GDP không chỉ của Việt Nam mặc cả toàn cầu, tính cả hai sự đóng góp này, GDP 9 tháng của tôi và quý khách phải tăng tới…13,5%. Song chúng tôi nhận thấy, để khớp với số liệu từ phía tăng trưởng lĩnh vực phân phối (theo Tổng cục Thống kê là 6,4%), thì cán cân thương nghiệp (xuất khẩu trừ nhập cảng) từ phía cầu đã “làm giảm tăng trưởng” đi 7,1% điểm %.
Lại 1 lần nữa, điều này cũng khó giảng giải. Cán cân thương nghiệp trong 9 tháng được cải thiện chứ không phải thâm hụt nhiều hơn. Đó vì từ phía bản đồ công nghiệp, lĩnh vực điện tử xuất khẩu mạnh và nhập cảng phải tăng chậm hơn chẳng hạn muốn đề cập trị giá gia tăng nội địa là lớn. Từ phía nhà cung cấp, xuất khẩu du hý tại chỗ cũng tăng mạnh, giúp giảm thâm hụt cán cân thương nghiệp nhà cung cấp. Liệu tôi và quý khách có nên ăn mừng vì có thêm 1 tin vui nữa: sử dụng tăng mạnh, đầu tư tăng tốt, cán cân thương nghiệp cải thiện thì tăng trưởng GDP có khi còn cao hơn 6,4%?
Chỉ có Tổng cục Thống kê mới tư vấn được những nghi vấn này.
Nguyễn Xuân Thành
Giám đốc Phát triển, Đại học Fulbright Việt Nam
