Nguy cơ giá điện tăng khi dừng thị trường phát điện cạnh tranh

Tại quy định vừa được ban hành cuối tháng 9, Bộ Công Thương cho biết nhất thời ngừng thị phần phát điện khó khăn từ 1/10 đến khi có quy định khôi phục lại thị phần này.

Lý do nhất thời ngừng thị phần này sau gần 5 năm hoạt động nhằm dùng cho huy động tối đa các nhà máy nhiệt khí trong các tháng cuối năm 2017. Sau khi nhất thời ngừng, việc vận hành bộ máy điện và trả tiền cho các nhà máy điện tương đốic sẽ được thực hành theo quy định Thông tư 30/2014 về thí nghiệm thị phần này.

Nếu ngừng, tổng sản lượng điện mua của toàn thị phần tăng không đáng kể dù tăng mua của các nhà máy điện khí, theo Bộ Công Thương. Cơ quan này cho rằng, hiện hồ hết sản lượng điện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mua cốt yếu phê chuẩn các giao kèo giữa tập đoàn này và các nhà máy điện (giao kèo PPA) và khoảng 10-20% được mua theo hình thức chào giá trên thị phần điện khó khăn (CGM).

Tính toán của Bộ này cho thấy, trường hợp huy động tối đa các nhà máy điện khí trong 3 tháng còn lại của năm 201,7 tổng sản lượng các nhà máy điện khí tăng thêm 189 triệu kWh, chiếm khoảng 0,094% so với tổng nhu cầu phụ tải điện cả nước. Vì thế việc khai thác thêm các nhà máy điện khí ảnh hưởng rất nhỏ đến giá tiền phát điện chung của hồ hết bộ máy.

Tuy vậy, 1 chuyên gia lĩnh vực điện lại cho rằng, bỏ thị phần phát điện khó khăn để “giải cứu” các nhà máy điện khí vững chắc sẽ ảnh hưởng 1 mực đến giá điện mua vào của EVN. Do mặt bằng giá khí cao hơn giá tiền của nhà máy nhiệt, thuỷ điện, áp lực lên giá tiền lẻ khi đó khó giảm thiểu khỏi.

Ông Trần Viết Ngãi – Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cũng nhận xét, việc nhất thời ngừng vận hành thị phần phát điện để các nhà máy khí tham dự với mức giá cao là biểu thị cho 1 thị phần chưa có khó khăn thực thụ.

Thị trường phát điện khó khăn chính thức đi vào hoạt động cách đây 5 năm theo quy định của Thủ tướng. Theo quy định, nguồn điện được huy động trên quy luật các nhà máy phát điện sẽ chào giá và được huy động theo giá chào, giá rẻ sẽ được dành đầu tiên huy động nhiều. Năm 2016, trong tổng sản lượng của bộ máy điện lên đến 183,28 tỷ kWh, lượng điện khí chiếm 25,7%.

Quyết định được cho là tương đối đột ngột của Bộ Công Thương được đưa ra sau 5 năm triển khai thị phần phát điện khó khăn. Ở thời điểm mới đưa vào vận hành, dư luận từng kỳ vọng sau phát điện, thị phần bán sỉ khó khăn và từ năm 2012 bán sỉ điện khó khăn sẽ được hình thành. Khi đó người sử dụng sẽ được chọn lọc nhà cung cấp điện bán sỉ giá điện, buộc các nhà cung cấp điện phải khó khăn với nhau bằng giá, có bảo hành lâu dài nhà sản xuất.

Bộ Công Thương quy định ngừng thị phần phát điện khó khăn từ 1/10.

“Việc nhất thời ngừng thị phần phát điện khó khăn trong các tháng cuối năm 2017 chỉ là biện pháp trợ thời do các các duyên do tương đốich quan nảy sinh trong công đoạn vận hành”, ông Nguyễn Anh Tuấn – Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) đào tạo.

Cụ thể về phía cầu, 8 tháng đầu năm 2017 phụ tải điện chỉ tăng trưởng khoảng 8,5%, rẻ hơn so với chỉ tiêu được lập đầu năm đến 3%, cốt yếu do thời tiết tình hình thất thường và mức tăng trưởng điện sinh hoạt miền Nam rẻ (khoảng 3%) so với thời điểm cùng kỳ.

Trong khi đó nguồn cung điện lại dồi dào khi nhà máy thủy điện đều đã được huy động tối đa (do lưu lượng nước về hồ đểu tương đối cao, thậm chí nhiều hồ phải thực hành xả nước để bảo đảm an toàn đập). Ba tháng qua có hơn 180 nhà máy thuỷ điện đã phải xả nước do lưu lượng nước về hồ quá lớn nhằm bảo đảm an toàn công trình đập. Thực tế, đã xảy ra trường hợp 1 đôi nhà máy điện đã phải xả nước không qua phát điện do chào giá cao, khi mà lưu lượng nước về trong ngày tăng đột biến.

“Bối cảnh cung cầu nêu trên, liên minh với việc phải khai thác thêm các nguồn điện chạy khí nhằm khai thác hết sản lượng khí bao tiêu và giảm thiểu quá tải trên đường dây 500kV, Bộ Công Thương đã quy định nhất thời ngừng vận hành thị phần phát điện khó khăn”, ông Tuấn giảng giải.

Thời điểm vận hành quay lại thị phần này, theo đại diện Bộ Công Thương, phải chờ sau khi giải quyết được các duyên do dẫn đến ngừng thị phần. Trong thời kì đó, vẫn dành đầu tiên huy động các nhà máy thủy điện đang xả nước hoặc có nguy cơ xả nước.