Là tổ chức đứng đầu mảng buôn bán sữa đậu nành có thương hiệu, không những thế Công ty cổ phần Đường Quãng Ngãi (mã CK: QNS) – doanh nghiệp sở hữu 2 thương hiệu Fami và VinaSoy, vừa ghi nhận kết quả buôn bán sụt giảm tại phân khúc này – lần trước hết trong nhiều năm tăng trưởng nóng vừa qua.
Theo báo cáo nguồn vốn bán niên mới thông báo, dù doanh số mảng sữa đậu nành của Đường Quảng Ngãi tăng 5% trong 6 tháng đầu năm, nhưng lợi nhuận gộp giảm gần 4%. Biên lợi nhuận gộp theo đó cũng giảm từ 36,3% xuống 33,4%.
Trước đó, năm 2016 doanh số của mảng buôn bán này cũng lần trước hết sụt giảm sau 1 quá trình tăng trưởng liên tục. Doanh thu sữa đậu nành của tổ chức ghi nhận 3.683 tỷ đồng, giảm gần 3% so với cùng kỳ.
Theo nhận định của các tổ chức chứng khoán, Đường Quảng Ngãi đã có nhiều năm liên tục tăng trưởng nhờ giữ vị thế dẫn đầu “tuyệt đối” với lĩnh vực hàng này tại Việt Nam. Tuy nhiên, từ năm 2016 sức ép khó khăn trên thị phần đã tăng lên đáng kể làm cho tốc độ tăng trưởng sản lượng của tổ chức sụt giảm. Vị thế “ngôi vương” của Fami và VinaSoy cũng bị đe dọa với nhiều tân binh mới gia nhập.
 |
|
Dù vẫn giữ vị thế dẫn đầu nhưng sữa đậu nành không còn là thị phần ngóc dành riêng cho Đường Quảng Ngãi. |
Đường Quảng Ngãi xâm nhập thị phần sữa từ năm 1997 với việc thành lập VinaSoy thuộc nhà máy sữa Trường Xuân. Khởi đầu, tổ chức phân phối nhiều mặt hàng như sữa tươi sát trùng, sữa chua, kem, và sữa đậu nành. Dù vậy, hoạt động buôn bán của lĩnh vực này không mấy thuận lợi. Các mặt hàng của tổ chức vấp phải sự khó khăn từ các đối thủ lớn hơn nhiều như Vinamilk và FrieslandCampina với thương hiệu Dutch Lady.
Chật vật buôn bán trong 3 năm tưởng chừng ép VinaSoy đến bước đường vỡ nợ, nhưng “gió đã đổi chiều” vào năm 2001. Khi đó, Bộ Nông nghiệp Mỹ chọn tổ chức phân phối sữa đậu nành cho chương trình “dinh dưỡng học đường” tại Việt Nam với mặt hàng Fami. Mảng sữa của Đường Quảng Ngãi không chỉ được cứu, mà đây cũng là điểm khởi đầu cho việc đổi thay mục tiêu buôn bán của tổ chức.
Nhận thấy phân khúc sữa đậu nành là thị phần ngóc với tiềm năng lớn mạnh tốt, khi mà các phân khúc khác vấp phải sự khó khăn gay gắt, Đường Quảng Ngãi đã chớp lấy thời cơ đổi thay. Loại bỏ rất nhiều các mặt hàng sữa trước đó, mảng buôn bán này của tổ chức chỉ hội tụ vào độc nhất vô nhị phân khúc thị phần sữa đậu nành có thương hiệu – thời điểm đó không có tổ chức lớn nào phân phối mặt hàng này.
Chỉ sau 7 năm, năm 2010 Đường Quảng Ngãi đã vươn lên vị thế dẫn đầu thị phần sữa đậu nành có thương hiệu với thị phần hơn 50%, theo số liệu của Nielsen. Trong quá trình từ 2011 đến 2015, thị phần của tổ chức tăng lên 84% với doanh số tăng gấp 6 lần.
Tuy nhiên, sữa đậu nành sẽ không còn là thị phần ngóc với riêng Đường Quảng Ngãi khi nhiều thương hiệu lớn đã khởi đầu rậm rịch tham dự.
Năm 2015 thị phần chỉ có 4 nhà phân phối chính là Đường Quảng Ngãi, Vinamilk, Tribeco và Tân Hiệp Phát. Trong đó riêng Đường Quảng Ngãi đã chiếm hơn 80% thị phần, 3 doanh nghiệp còn lại chiếm 20%. Thì đến năm 2016, Nutifood đánh dấu sự có mặt tại phân khúc này với mặt hàng Nuti Canxi. Các thương hiệu nước ngoài khác cũng rậm rịch mở mang thị phần tại Việt Nam như Vitasoy, Homesoy hay Soy Secretz.
Điều này không hẳn không có tiêu chuẩn khi tiềm năng thị phần của sữa đậu nành có thương hiệu đang rộng mở. Theo nghiên cứu của A.S.Louken, người tiêu dùng tại Việt Nam tiêu dùng mặt hàng sữa đậu nành nhiều chỉ sau các mặt hàng nước trái cây. Nhờ thiên hướng tiêu dùng dành đầu tiên các mặt hàng có duyên do thực vật, giàu dinh dưỡng giúp cho lĩnh vực hàng này tăng trưởng 17% trong quá trình 2011-2016.
Tuy nhiên, dù Việt Nam là 1 trong những nước tiêu thụ nhiều sữa đậu nành nhất toàn cầu theo số liệu của Tetra Pak, thì chỉ có 1 phần ba là sữa đậu nành có thương hiệu, phần còn lại chính yếu là sữa tự nấu.
Công ty chứng khoán Bản Việt (VCSC) ước tính, mặt hàng sữa đậu nành có thương hiệu sẽ đạt mức tăng trưởng kép (CAGR) khoảng 9,2% mỗi năm từ 2016 đến 2026, dù nếu quy mô tiêu thụ toàn thị phần không đổi.
Nhiều “ông lớn” trên thị phần đã khởi đầu nhòm ngó thị phần này, tạo sức ép đáng kể lên Đường Quảng Ngãi. Theo VDSC, 1 trong những rủi ro với tổ chức là danh mục mặt hàng bây giờ chưa đủ rộng rãi để tăng sức khó khăn.
“Đường Quảng Ngãi hiện chỉ có Fami Socola và Vinasoy mè đen kế bên hương vị truyền thống là đậu nành. Trong khi ở những thị phần khác, các tổ chức phân phối sữa đậu nành như Alpro, Vitaysoy có 5, 6 mặt hàng khác nhau liên đới đến sữa đậu nành”, báo cáo của VDSC viết.
Doanh thu sữa đậu nành trong 6 tháng đầu năm đạt 1.843 tỷ đồng, tăng 4,7% so với cùng kỳ, nhưng chính yếu nhờ sản lượng tăng 5,8% so với cùng kỳ khi mà mức giá bình quân giảm 1%. Áp lực khó khăn mô tả rõ ràng khi lợi nhuận trước thuế mảng buôn bán này chỉ tăng 0,7% do tăng tầm giá.
Theo VCSC, 1 rủi ro khác với Đường Quảng Ngãi là việc cải tiến mặt hàng. Vì Đường Quảng Ngãi có thị phần lên đến 84% trên thị phần sữa đậu nành có thương hiệu, triển vọng của mảng buôn bán này sẽ phụ thuộc vào kỹ năng lôi kéo người tiêu dùng chuyển từ sữa đậu nành không có thương hiệu sang tiêu thụ mặt hàng có thương hiệu.
“Điều này lại tùy thuộc vào kỹ năng đổi thay tích cực và rộng rãi hóa mặt hàng. Vì từ năm 2013 đến nay, tổ chức không đạt được thành công nào trong góc cạnh này nên chúng tôi không đặt nhiều kỳ vọng”, báo cáo VCSC viết.
Với quy mô lớn và thị phần đầy đủ tuyệt đối, việc đánh bật Đường Quãng Ngãi tại thị phần sữa đậu nành là điều khó có thể xảy ra. Tuy nhiên, sức ép khó khăn đang gia tăng sẽ tác động đáng kể đến kỳ vọng tăng trưởng của tổ chức – điều mà theo VDSC đã làm cho giá cổ phiếu của Đường Quảng Ngãi giảm mạnh trong thời kì vừa qua.
Minh Sơn
