Bên trong 1 quán mỳ ở trọng điểm thị thành Yangon, hoạt động buôn bán tương đối nhộn nhịp. Thực tương đốich ngồi ken kín khắp chỗ, xì xụp húp súp gà hay ăn bánh bao. Tất cả đều trả bằng tiền mặt. Rất ít các bạn đề xuất nhận hóa đơn.
Khi phóng viên The Economist đề xuất có hóa đơn, shop ưng ý cung cấp với nhãn dán đóng thuế của chính phủ. Cùng với đó, giá cho bữa ăn tăng lên. Dường như, tất cả doanh số của quán mỳ không phải đóng 1 khoản thuế nào.
Trong thập kỷ qua, kinh tế Myanmar bước vào quá trình bùng nổ. Theo World Bank, nước này tăng trưởng 5,9% vào năm ngoái. Về trung hạn, dự đoán kinh tế Myanmar sẽ tăng trưởng 7,1% mỗi năm, đưa quốc gia cổ kính trở thành “ngôi sao đang lên” ở gianh giới Đông Nam Á. Nghèo đói đã giảm dù vẫn còn nhiều.
Tuy nhiên, vấn đề ở chỗ Myanmar đang có tỷ lệ huy động thuế phí từ GDP phải chăng nhất Đông Nam Á và thuộc hàng phải chăng nhất toàn cầu, chỉ 7,5% GDP. Trong khi đó, con số này của Thái Lan là 16%, của Campuchia là 14%.
Vào thời cầm quyền của quân sĩ, tỷ lệ này thậm chí còn phải chăng hơn, dưới 4% GDP. Tuy nhiên, sau khi trở thành tổng thống, ông Thein Sein đã đưa ra 1 chương trình thay đổi theo hướng hiện đại kinh tế, trong đó có việc thành lập 1 văn phòng chịu phận sự thu thuế từ các đơn vị lớn. Đến năm 2015, thu ngân sách của chính phủ nhờ thế tăng gấp đôi.
 |
|
Myanmar có tỷ lệ huy động thuế phí từ GDP phải chăng nhất Đông Nam Á. |
Các tướng lĩnh Myanmar cho phép bầu cử vào năm 2015, mở đường cho Đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà Aung San Suu Kyi chính thức nắm quyền. Một trong những ưu ái của chính quyền mới là chống biển thủ và mở mang thu thuế. Giới chủ doanh nghiệp than phiền rằng những viên chức thuế lobby vì lợi ích tư nhân thay vì quan tâm đến nguồn thu của chính quyền. Thuế cũng không đánh lên những cư dân có thu nhập phải chăng nên nguồn thu càng hẹp.
Đó là chưa nói các loại thuế tương đốic đều bị lánh né. Theo Lachlan McDonald, 1 nhà kinh tế tại Viện Renaissance, để giảm thiểu phải trả thuế buôn bán nhà đất, người thuê mua và người bán thường làm cho hai giao kèo. Một giao kèo là trị giá thương lượng thực tại còn giao kèo còn lại để nộp cho cơ quan thuế.
Koe Koe Tech là 1 doanh nghiệp cung cấp biện pháp thí nghiệm cho các chính quyền địa phương về nhà cung cấp công trực tuyến. Michael Lwin, đại diện đơn vị cho biết giá thuê nhàng nhàng mỗi năm trong số 23.516 nhà đất mà bộ máy này thu thập được tại thị thành Taunggyi chỉ ở mức 21 USD. Đây là mức kê khai phải chăng khó tin khi mà thị phần thực tại cao hơn rất nhiều. Do vậy, dù viên chức thuế có chân thực và tâm huyết thì họ cũng chẳng thu được bao lăm tiền thuế cho ngân sách.
Thói quen gửi tiền nhà băng cũng không đa dạng. Hầu hết người Myanmar thích quyên góp tiền cho đền thờ, chùa chiền Phật giáo. Họ xem đó là điều hiển nhiên. Trong khi đó, phúc lợi xã hội kém làm cho họ không muốn đóng thuế. Tại Yangon, phí thu nhặt rác chính thức là 600 kyat (0,44 USD) mỗi tháng. Nhưng cư dân lại ca cẩm rằng, để rác được mang đi thì họ phải trả khoản phí không chính thức cho viên chức thu nhặt là 200 kyat mỗi tháng.
“Người dân không muốn đóng thuế vì họ chưa bao giờ nhận được gì nhiều từ chính phủ”, chuyên gia Matthew Arnold từ công ty phi chính phủ Asia Foundation cho biết. Những người Myanmar ít có mối quan hệ không kiếm được bao lăm tiền nên chẳng thể thu được gì từ họ.
Cơ sở tính thuế tại Myanmar cũng còn tương đối lạc hậu. Ví dụ như thuế nhà đất dựa trên số tầng của tòa nhà và nguyên liệu vun đắp mà không tính đến lạm phát. Các tin tức tính thuế cũng được lưu trên giấy chứ hầu như thường có giấy má công nghệ số.
Hiện tại, chính quyền thị thành Yangon đã thiết lập 1 phòng ban để ra soát những người nộp thuế tiềm năng ngoài các đơn vị lớn. Tuy nhiên, theo The Economist, chính phủ mới của Myanmar có thể bị mắc kẹt ở 1 cái vòng luẩn quẩn.
“Sẽ rất khó thuyết phục người Myanmar đóng thuế trừ khi họ nhận được 1 số nhà cung cấp đổi lại, nhưng cũng khó lòng cung cấp các nhà cung cấp tiêm tất khi mà không có tiền từ thu thuế”, tờ báo lời bình.
Phiên An (theo The Economist)
