Chỉ huy binh sĩ Zimbabwe đã chiếm quyền kiểm soát nước này hôm 15/11, quân lính chiếm giữ các vị trí tiêu chí trên khắp thủ đô Harare và kiểm soát truyền hình nhà nước. Còn Tổng thống 93 tuổi Robert Mugabe bị quản chế tại gia.
Ông Mugabe đã lãnh đạo nước này gần 4 thập kỷ, và được cho là căn nguyên chính khiến cho kinh tế nước này sa sút.
Thập niên 80
Ông Mugabe thắng cử Thủ tướng trước nhất của Zimbabwe khi nước này giành độc lập năm 1980. Trước đó, ông phải ngồi tù nhiều năm vì hoạt động chính trị. Ông được nhiều người mến mộ, coi như Nelson Mandela – lãnh đạo quốc gia qua nhiều thập kỷ bị phương Tây đô hộ.
 |
|
Tổng thống 93 tuổi của Zimbabwe – Robert Mugabe. Ảnh: Reuters |
“Ông ấy luôn có lập trường dân túy. Tức là muốn làm cho những điều tốt nhất cho dân tộc của mình, nhưng chưa chắc đã là về kinh tế”, Funmi Akinluyi – Giám đốc chủa quản danh mục đầu tư tại châu Phi và các thị phần nguyên sơ tại Silk Invest cho biết.
Mugabe nức tiếng trên toàn cầu nhờ các sáng kiến về giáo dục và y tế. Zimbabwe sau đó dần tăng trưởng xuất khẩu các hàng hóa công nghiệp và nông nghiệp. Quốc gia này nức tiếng nhờ thuốc lá và thời tiết thuận lợi vòng vèo năm cho nông nghiệp.
Thập niên 90
Khi tầm tác động chính trị của Mugabe dần phai lạt, những người chỉ trích cho rằng ông đã sử dụng sự tàn tệ và lobby để duy trì quyền lực. Mugabe đến nay vẫn phủ nhận điều này.
Dù vậy, những sai trái trong quản trị nông nghiệp của ông chính là bước đột phá dẫn đến thảm kịch kinh tế sau này. Các chính sách đổi mới đất của chính phủ đã kết thúc nhiều thập kỷ trang trại thuộc sở hữu của chủ đất da trắng.
“Đạo luật Mua đất” năm 1992 cho phép Mugabe buộc các chủ đất từ bỏ của cải của mình, để cung cấp lại. Năm 1993, ông còn dọa trục xuất các chủ đất da trắng phản đối quy định này.
Những năm 2000
Phải đến năm 2000, chiến dịch của ông Mugabe mới có đà, buộc được 4.000 người da trắng nộp lại đất. Sản lượng nông nghiệp của Zimbabwe vì vậy sụt giảm chỉ sau 1 đêm.
“Lương thực thiếu thốn ngay tức thời. Rất nhiều người bị đói”, Akinluyi nhớ lại.
Sau động thái trên, Zimbabwe lại có 2 năm thất bát và 1 đợt hạn hán kéo dài, đẩy nước này vào nạn đói tồi tệ nhất 60 năm. Khi lương thực basic thiếu thốn liên miên, nhà băng trung ương lại tăng tốc in tiền để du nhập. Hậu quả là lạm phát phi mã.
Đỉnh điểm khủng hoảng, mức giá tại đây cứ 24 giờ lại tăng gấp đôi. Viện nghiên cứu Cato ước tính lạm phát hằng tháng lên tới 7,9 tỷ % năm 2008. Hậu quả là thất nghiệp tăng vọt, nhà cung cấp công chẳng thể thực hành và GDP giảm tới 18% năm 2008.
Năm 2009, Zimbabwe phải từ bỏ nội tệ. Các thương lượng tại đây hầu hết thực hành bằng đôla Mỹ, rand Nam Phi và vài tiền tệ khác.
Từ năm 2010
 |
|
Một người dân Zimbabwe đang đếm bond note. Ảnh: Reuters |
Năm 2010, ông Mugabe đáp trả các lệnh trừng trị quốc tế bằng cách dọa sung công các khoản đầu tư của phương Tây tại đây. Lời đe dọa này đã khiến cho nhà đầu tư tiềm năng không dám tới đây.
“Rủi ro chính trị đã lấn át thời cơ bạn có thể trông thấy ở đây”, Akinluyi cho biết.
Chính quyền ông Mugabe đã chuyển hướng quy tụ từ nông nghiệp sang khai mỏ. Họ đã ra lệnh hồ hết đơn vị khai thác xoàn dừng hoạt động và giao nộp lại cơ sở vật chất cung cấp. Kế hoạch của họ là cho 1 đơn vị quốc doanh đảm nhận việc này.
Zimbabwe đang chật vật kiếm tiền từ xuất khẩu. Một đợt hạn hán hiểm nguy cũng đã bóp nghẹt nước này, khiến cho người dân năm ngoái phải đổ xô rút tiền từ nhà băng. Cuối năm ngoái, nước này phải khởi đầu in bond note, trị giá tương đương 1 USD, nhằm xoa dịu việc thiếu tiền mặt.
Dù vậy, Akinluyi cho rằng diễn biến hiện nay vẫn có kỹ năng kỹ sảo đảo chiều: “Họ có xoàn, than đá, đồng, quặng sắt,… nhiều tài nguyên lắm. Tôi cho rằng chỉ cần có lãnh đạo thích hợp, mọi chuyện sẽ đổi thay nhanh thôi”.
Hà Thu (theo CNN)
