Bốn nhà băng nào đang cho vay BOT nhiều nhất?

Sáng 15/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về giám sát thực hành chính sách luật pháp đầu tư, khai thác các công trình liên lạc theo hình thức ký kết vun đắp – buôn bán – chuyển giao (BOT). Báo cáo của Chính phủ trước đó cho biết, rất nhiều nguồn đầu tư thực hành công trình BOT là từ ngân hàng, nhà đầu tư góp 10-15%.

Bốn ngân hàng cho vay BOT lớn nhất là BIDV, Vietcombank, VietinBank và SHB, chiếm 91% dư nợ, trong đó VietinBank và Vietcombank đang có tốc độ tăng trưởng nguồn hỗ trợ vào các công trình BOT, BT liên lạc ở mức rất cao.

Đến cuối tháng 12/2016 đã có 20 doanh nghiệp nguồn hỗ trợ cấp nguồn hỗ trợ cho các công trình BOT, BT liên lạc với tổng hạn mức 163.097 tỷ đồng, tổng số dư nguồn hỗ trợ 84.235 tỷ (chiếm hơn hai phần ba nguồn hỗ trợ cấp cho lĩnh vực liên lạc). Hầu hết các khoản nguồn hỗ trợ đều thuộc nợ hàng ngũ 1; nợ hàng ngũ 2 là 23,44 tỷ đồng; nợ xấu 2,6 tỷ đồng, chiếm khoảng 0,003%. Dù tỷ lệ nợ xấu phải chăng, song việc các công trình BOT, BT chính yếu dựa vào vốn vay ngân hàng lại tiềm ẩn rủi ro lớn, đặc trưng với số công trình chậm tiến độ. Hiện có 17 công trình bị chậm tiến độ với tổng số tiền xin hứa cấp nguồn hỗ trợ là 18.260 tỷ đồng, dư nợ đến cuối tháng 12/2016 hơn 8.600 tỷ.

Bốn ngân hàng cho vay BOT lớn nhất chiếm tới 91% dư nợ. Ảnh trạm thu phí Cai Lậy, Tiền Giang: Hoàng Nam.

Việc nguồn lực đầu tư công trình BOT chính yếu dựa vào vốn vay ngân hàng, tại 1 số ngân hàng cũng là 1 trong loạt bất cập mà đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu trong báo cáo kết quả giám sát.

Theo cơ quan này, hiện quy định tỷ lệ vốn chủ sở hữu tối thiểu của nhà đầu tư (10-15% tổng mức đầu tư công trình) chưa xét tới phương án nguồn vốn, chừng độ rủi ro với từng công trình cụ thể, cho nên trong những năm đầu đưa vào khai thác, nhà đầu tư khó thu xếp vốn để trả lãi cho các doanh nghiệp nguồn hỗ trợ. “Doanh thu trong khoảng thời kì đưa các công trình BOT này vào khai thác không đủ bù lãi suất”, báo cáo của cơ quan thường vụ Quốc hội nêu.

Kết quả giám sát còn cho thấy, đang có sự không cân bằng lãi suất đáng nói giữa lãi vay thực tiễn của các công trình BOT và mức trần lãi suất vay do Bộ Tài chính quy định với trường hợp chỉ định nhà đầu tư. Đơn cử, khi mà lãi suất vay vốn thực tiễn của các ngân hàng thương nghiệp bình quân trên 15% 1 năm trong công đoạn 2011 – 2013, thì lãi vay với nhà đầu tư chỉ định phải chăng hơn mức này.

Trưởng đoàn giám sát – Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, trong thời kỳ giám sát một số ngân hàng, chi nhánh ngân hàng cho vay vượt quá 15% vốn tự có, công việc đánh giá khoản vay chưa toàn bộ theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, thậm chí có ngân hàng vi phạm về đánh giá xét duyệt cho vay và vi phạm về giấy má vay vốn.

“Một số chi nhánh ngân hàng cung cấp xin hứa nguồn hỗ trợ vượt thẩm quyền, vượt định mức, có bảo hành lâu dài nguồn hỗ trợ phải chăng, tài trợ cho cả các công trình thiếu khả thi nguồn vốn, kỹ năng kỹ sảo nguồn vốn của 1 số nhà đầu tư yếu, không góp vốn chủ sở hữu tham dự vào các công trình theo đúng xin hứa, dẫn đến phải giới hạn công trình, như công trình Quốc lộ 6 Hòa Lạc – Hòa Bình”, kết quả giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu.

Ngoài ra, theo quy định về nguồn hỗ trợ, các ngân hàng chỉ cho phép nhà đầu tư, đơn vị vay vốn khi công trình có kỹ năng kỹ sảo hoàn vốn. Tuy nhiên, trong triển khai thực hành các quy tắc này, có 1 số trường hợp ngân hàng lại dựa vào tin tức công nhận trên Giấy chứng thực đăng ký đầu tư của công trình, khi mà đây chỉ là bản công nhận tin tức đăng ký của nhà đầu tư.

Điểm đáng chú ý nữa là, với đặc trưng của các công trình liên lạc đầu tư theo hình thức ký kết BOT thường có vòng đời công trình dài tới 15 đến 20 năm, nhưng vốn ngân hàng chính yếu là ngắn hạn. Sự không cân bằng kỳ hạn này giả sử công việc quản trị rủi ro của ngân hàng không tốt hoặc công trình không thu hồi vốn theo mục tiêu thì rủi ro cho ngân hàng là rất lớn.

Ông Vũ Hồng Thanh cũng cho rằng, việc đổi thay chính sách của Nhà nước (giảm phí, tăng phí liên lạc…) đã tác động trực tiếp đến nguồn thu nợ của các ngân hàng; buộc số ngân hàng này phải cơ cấu lại thời hạn trả nợ, chuyển hàng ngũ nợ khi nguồn thu phải chăng hơn so với phương án nguồn vốn thông qua công trình. Chưa nói, của nả xin hứa cho các công trình BOT chính yếu từ vốn vay nên rất khó định giá, tiềm ẩn rủi ro mất thanh khoản, nợ xấu cao nên lượng xe, kế quả kinh doanh không đạt như dự trù, gây cạnh tranh cho các ngân hàng trong thu hồi vốn…

Anh Minh